توکسوپلاسموز یک بیماری انگلی مشترک و همچنین رایج بین انسان و حیوانات است که از طرق مختلفی به انسان منتقل پیدا می کند. یکی از باورهای غلط در رابطه با بیماری توکسوپلاسموز انتقال آن به انسان از طریق موی گربه است. اما طبق تحقیقات به عمل آمده موی گربه در این رابطه نقشی ندارد و منجر به انتقال این بیماری به انسان نمی شود. البته گربه ها در انتشار تخم این انگل و آلودگی محیط نقش دارند، اما این نقش به شکل دیگری بوده و آووسیست ها (تخم انگل توکسوپلاسما گوندی) روی موهای بدن او قرار ندارد و موهای گربه ناقل تخم این انگل نیستند.
در ادامه مطلب توضیحات بیشتری در رابطه با این بیماری، روش های انتقال آن به انسان، نقش گربه ها در انتشار عامل این بیماری و همچنین تاثیر آن بر سلامت گربه ها ارائه خواهد شد.
توکسوپلاسموز گربه، یک انگل تک سلولی میکروسکوپی
بیماری توکسوپلاسموز فقط یک نوع بیماری خاص برای گربه ها نیست و یکی از مشهورترین و شناخته شده ترین بیماری های مشترک بین انسان و دام به شمار می رود. عامل اصلی این بیماری یک میکروارگانیسم تک سلولی انگلی و میکروسکوپی به نام توکسوپلاسما گوندی است. این عامل بیماری زا پراکندگی گسترده ای در سراسر دنیا دارد و پس از ورود به بدن میزبان خود منجر به بروز عفونت و ایجاد بیماری های مختلفی در آن می شود.
آیا توکسوپلاسموز منجر به نازایی زنان می شود؟
در مطالب قبلی عنوان شد که توکسوپلاسموز گربه چیست، در ادامه تاثیر درگیری بدن انسان و عوارض ناشی از آن عنوان خواهد شد. محققان معتقد هستند که بیش از ۵۰۰ میلیون انسان در سراسر دنیا به بیماری توکسوپلاسموز مبتلا هستند. اما بسیاری از آنها علائم بالینی خاصی را از خود نشان نمی دهند و در اکثر موارد آووسیست های توکسوپلاسما گوندی برای انسان خطرناک نیستند. به عبارت دیگر علائم بالینی این بیماری در انسان های معمولی بسیار خفیف بوده و معمولاً در اکثر موارد ورود عامل بیماری زا به بدن انسان منجر به بروز علائم خفیف شبه آنفولانزا می شود.
اما گروه های خاص نظیر نوزادان و کودکان خردسال، افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند و داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند، افراد مسن، زنان باردار و جنین در داخل رحم مادر در برابر این میکروارگانیسم بسیار آسیب پذیر هستند و پس از ورود آن به بدنشان در معرض بیماری های مختلفی نظیر نازایی، سقط جنین، تولد نوزادانی با نقایص مادرزادی (عقب ماندگی ذهنی و کوری) و آنسفالیت (التهاب مغز):قرار دارند. به همین دلیل همین پزشکان همواره توصیه می کنند همه زنان قبل از اقدام به بارداری از مبتلا نبودن به بیماری توکسوپلاسموز اطمینان حاصل کنند.
توکسوپلاسموز
آیا موی گربه منجر به ایجاد بیماری توکسوپلاسموز و نازایی می شود؟
یکی از رایج ترین و پرتکرارترین سوالاتی که در رابطه با این بیماری مطرح می شود این است که آیا موی گربه باعث نازایی میشود؟ مسلما پاسخ این پرسش منفی بوده و موی گربه زنان را نازا نمی کند.
موارد و عوامل زیادی هستند که می توانند منجر به انتقال بیماری توکسوپلاسموز به انسان شوند. اما واقعیت این است که موی گربه در این رابطه هیچ نقشی ندارد و جزو عوامل انتقال این بیماری محسوب نمی شود.
همانطور که گفتیم میکروارگانیسم توکسوپلاسما گوندی منجر به ایجاد مشکلات زیادی در انسان می شود که یکی از آنها نازایی است. اما موی گربه هیچ ارتباطی به این بیماری ندارد و نمی توان آن را به عنوان یکی از فاکتورهای انتقال این میکرو ارگانیسم عنوان کرد.
به طور کلی احتمال ابتلای گربه هایی که برنامه غذایی مناسب و سالمی دارند و در منزل نگهداری می شوند به این بیماری بسیار کم است. اما در صورتی که گربه گوشت خام مصرف کند و یا آنکه با دیگر گربه ها و حیوانات در ارتباط باشد می تواند به عنوان یک عامل تهدید کننده برای انتشار و انتقال این بیماری باشد. به عبارت دیگر گربه ها نیز همانند دیگر حیوانات می توانند به عنوان یک عامل برای انتقال این بیماری باشند اما مهم ترین و اصلی ترین عامل این بیماری انگلی مصرف گوشت خام و نیم پز است.
زیرا تخم این انگل در بافت دام به راحتی تکامل پیدا می کند. آووسیست توکسوپلاسما گوندی در مقابل حرارت مقاومت کمی دارد و زمانی که گوشت به طور کامل پخته می شود و یا حداقل تا روز فریز می شود عامل بیماری نیز از بین می رود. از این رو گربه هایی که گوشت خام و یا نیم پز مصرف می کنند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری بوده و همچنین به عنوان یک عامل برای انتشار آن خواهند بود.
روش های انتقال توکسوپلاسموز به انسان
به طور کلی انسان ها از طریق بلع آووسیست های توکسوپلاسما گوندی به این بیماری انگلی مبتلا می شوند. عوامل که منجر به بلع تخم های این انگل می شود مختلف هستند. اما رایج ترین آنها شامل خوردن سبزیجات و میوه های آلوده، تماس با خاک حاوی آووسیست هاکدار از محیط، کار با گوشت خام و تازه حاوی این انگل یا خوردن گوشت آلوده هستند.
اما تماس با گربه ها، نوازش گربه ها و حتی خراش توسط گربه یا گاز گرفتن گربه آلوده نقشی در خطر انتقال بیماری و عفونت به واسطه آن ندارد. موارد زیر نیز ممکن است به ندرت منجر به انتقال این بیماری به انسان شوند.
- تماس و مصرف آب آلوده به تخم این انگل
- مصرف شیر غیر پاستوریزه و خام بز
- استنشاق ذرات گرد و غبار آلوده
نقش گربه ها در انتقال و انتشار بیماری توکسوپلاسموز
میکروارگانیسم توکسوپلاسما گوندی برای چرخه زندگی خود دو نوع میزبان دارد که شامل میزبان قطعی و میزبان میانی است. میزبان قطعی شامل گربه اعم از گربه های اهلی و وحشی است و میزبان های میانی نیز شامل دیگر حیوانات می باشد. به همین دلیل محققان معتقد هستند که گربه ها نسبت به دیگر حیوانات در انتشار آووسیست های این انگل عفونی نقش پر رنگ تری دارند.
همانطور که عنوان شد متاسفانه گربه ها میزبان قطعی انگل توکسوپلاسما گوندی هستند و انگل توکسوپلاسما گوندی پس از ورود به بدن این حیوان چرخه زندگی خود را در بدن آن تکمیل می کند. به همین دلیل محققان معتقد هستند که فقط گربه ها می توانند تخم انگل توکسوپلاسما گوندی یا آووسیست که شکل مقاومی از این انگل است را در محیط منتشر کنند.
آووسیست هایی که از طریق مدفوع گربه ها دفع می شود تا بیش از یک سال در محیط زنده می مانند و از اینرو انسان ها و حیواناتی که با مدفوع گربه تماس پیدا می کنند، به این بیماری مبتلا می شوند. البته ناگفته نماند که انسان ها فقط از طریق بلع درگیر می شوند و اگر پس از تماس با آووسیست ها دستان خود را بشویند مریض نمی شوند
البته ناگفته نماند که طبق تحقیقات به عمل آمده ثابت شده است که گربه ها به ندرت در مدفوع خود آووسیست دفع می کنند. از اینرو رو همه گربه های مبتلا به این بیماری عامل انتشار نیستند و درصد کمی از آنها در انتشار آووسیست ها نقش دارند.
علائم توکسوپلاسموز در گربه
در مطالب قبلی عنوان شد که توکسوپلاسموز گربه چیست و در ادامه آن تاثیر و علائم این بیماری روی گربه ها بررسی خواهد شد. در گربه نیز این میکروارگانیسم به ندرت منجر به بروز بیماری می شود و در اکثر موارد گربه هایی که بدن مقاومی دارند در برابر آن مقاومت می کنند. اما در برخی موارد نیز برخی از گربه ها با ورود این میکروارگانیسم به بدنشان بیمار می شوند و می توان علائم بیماری را در آنها مشاهده کرد. به طور کلی رایج ترین علائم توکسوپلاسموز در گربه شامل موارد زیر است.
- بی حالی پنومونی و مشکلات تنفسی
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- تب
- التهابات و مشکلات چشمی
- هپاتیت و بیماری های کبدی و یرقان
- علائم عصبی نظیر لرزش، عدم تعادل و تشنج
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- اسهال
- درد عضلانی
- استفراغ
- سقط جنین و مرده زایی در گربه های باردار
- توکسوپلاسموز در گربه های جوان و مرگ بچه گربه های جوان
راه های انتقال بیماری توکسوپلاسموز به گربه
معمولاً گربه ها از طریق مصرف مواد غذایی آلوده و خوردن آووسیست از محیط به این بیماری مبتلا می شوند. همانطور که در مطالب قبلی نیز به این نکته اشاره کردیم یکی از شایع ترین راه های آلوده شدن گربه ها به این میکروارگانیسم بیماری زا خوردن گوشت خام و یا نیم پز آلوده است. اما علاوه بر مورد عنوان شده احتمال دارد گربه ها از طرق دیگری نیز در معرض ابتلا به این بیماری قرار بگیرند که مهمترین آنها شامل موارد زیر هستند.
خوردن انگل دفع شده از یک گربه آلوده در محیط
گربه های مبتلایی که آووسیست این بیماری را در محیط منتشر می کنند امکان احتمال دیگر همنوعان خود را نیز بالا می برند. زیرا احتمال دارد مدفوع حاوی آووسیست گربه های بیمار با آب و غذای موجود در محیط تماس پیدا کرده و در نتیجه گربه های دیگر با مصرف آب و غذای آلوده گرفتار بیماری شوند.
انتقال از طریق جفت
گاهی اوقات امکان دارد که گربه مادر این عامل بیماری زا را از طریق جفت به جنین خود نیز منتقل کند. به عبارت دیگر زمانی که یک گربه به این انگل آلوده می شود احتمال دارد انگل پس از انتشار در بدن مادر از طریق جفت به جنین او نیز منتقل شود. از اینرو توکسوپلاسموز در گربه های ماده نسبت به توکسوپلاسموز در گربه های نر بیشتر به دیگر گربه ها منتقل می شود.
تشخیص توکسوپلاسموز در گربه
تشخیص بیماری توکسوپلاسموز توسط دامپزشک صورت می گیرد و در مواقعی که پزشک متوجه علائم بیماری را در حیوان شود، جهت کسب اطمینان برای او آزمایش خون تجویز می کند تا از طریق اندازه گیری سطح آنتی بادی (IgG و IgM) موجود در خون او مبتلا بودن و یا نبودن آن را تشخیص می دهد.
بالا بودن سطح آنی بادی IgG در یک گربه سالم نشان می دهد که آن گربه قبلاً به این انگل مبتلا و ایمن شده و دیگر برای میزبان های دیگر یک منبع عفونت جدید نخواهد شد. سطح آنتی بادی IgG در بدن گربه ها حدوداً ۲ الی ۴ هفته پس از مبتلا افزایش پیدا می کند و به این ترتیب گربه تا یک سال در برابر این بیماری ایمن می شود.
اما اگر سطح آنتی بادی IgM در بدن گربه بالا باشد، او درگیر یک عفونت فعال است. زیرا این نوع آنتی بادی حدود یک هفته بعد از عفونت در بدن گربه ها افزایش پیدا می کند و تا حدود ۳ ماه افزایش آن ادامه دارد. اما اگر در خون گربه هیچ کدام از آنتی بادی های نام برده مشاهده نشود احتمال دارد که در آینده دچار عفونت شود. زیرا بدن گربه ها حدوداً تا دو هفته پس از آلوده شدن، آووسیست ها را دفع می کند.
البته برای تشخیص توکسوپلاسموز در گربه یک راهکار قطعی دیگر نیز وجود دارد و آن بررسی میکروسکوپی مایع ریه و مغزی نخاعی او است.
درمان توکسوپلاسموز در گربه
درمان توکسوپلاسموز در گربه باید بلافاصله پس از تشخیص آغاز شود. زیرا هر چقدر گربه بیمار زودتر تحت تاثیر قرار بگیرد درمان موثرتر خواهد بود. همچنین برای آنکه دوره درمان کامل شود باید روند درمان تا چند روز پس از کمرنگ شدن و از بین رفتن کامل علائم بیماری ادامه پیدا کند. دامپزشک برای درمان گربه آنتی بیوتیک کلیندا مایسین را به همراه کورتیکواستروئیدها تجویز می کند.
نتیجه درمان بر حسب اندام های درگیر بیماری متفاوت است و اگر دو الی سه روز پس از دریافت درمان علائم بهبود بالینی در گربه مشاهده نشود، احتمال دارد اندام های حیاتی او نظیر ریه و کبد درگیر بیماری شده باشند. زیرا در صورتی که این اندام ها درگیر شوند، روند درمان به کندی صورت می گیرد.
درمان توکسوپلاسموز در گربه های مسن نسبت به درمان توکسوپلاسموز در گربه های جوان سخت تر است. زیرا گربه های مسن بدن ضعیف تری دارند و پس از مبتلا و ظاهر شدن علائم بیماری، براحتی مداوا نمی شوند. به همین دلیل کسانی که سرپرستی یک گربه مسن را بر عهده دارند، باید تا جایی که امکان دارد، نکات ایمنی را رعایت کنند تا گربه آنها در معرض این بیماری انگلی قرار نگیرد.
پیشگیری از توکسوپلاسموز در گربه
کسانی که سرپرستی یک گربه خانگی را بر عهده دارند به راحتی می توانند از ابتلای او به بیماری توکسوپلاسموز پیشگیری کنند. برای پیشگیری از توکسوپلاسموز در گربه فقط کافی است که سرپرستان از دادن گوشت خام و نیم پخت به گربه خودداری کنند. همچنین نباید به گربه خود اجازه شکار جوندگان و پرندگان را بدهند. دیگر راهکار موجود برای پیشگیری از ابتلای گربه به این بیماری عفونی، نگه داشتن آن در خانه است.
همچنین بستر گربه باید با دقت تمیز و یا حتی در صورت امکان عوض شود. هنگام تعویض و تمیزکاری بستر گربه حتماً باید از دستکش استفاده کرده و پس از اتمام کار نیر باید دست ها را با استفاده از مایع ضدعفونی کننده مناسب شستشو کرد. همچنین موهای اطراف مقعد گربه باید هر چند وقت یک بار کوتاه شوند تا در هنگام دفع مدفوع موها به این ناحیه نچسبند. رعایت بهداشت گربه و حمام کردن او به صورت منظم نیز از جمله راهکارهای موثر برای این منظور به شمار می رود.
آیا توکسوپلاسموز گربه واکسن دارد؟
متاسفانه تاکنون واکسن خاصی برای جلوگیری از مبتلا شدن گربه ها به بیماری توکسوپلاسموز ارائه نشده است. اما تشخیص به موقع برای درمان گربه های مبتلا به این بیماری بسیار موثر بوده و اگر گربه ها پس از آلوده شدن تحت نظر پزشک آنتی بیوتیک دریافت کنند براحتی درمان خواهند شد.
توکسوپلاسموز
توکسوپلاسموز در گربه های عقیم شده
برخی تصور می کنند که از طریق عقیم کردن گربه خود می توانند او در برابر ابتلا به این بیماری ایمن کنند. اما باید گفت که این تصور نیز جزو باورهای غلط بوده و گربه های عقیم نیز به اندازه گربه های دیگر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. به عبارت دیگر توکسوپلاسموز در گربه های عقیم شده دقیقا مشابه سایر گربه ها است. البته نگهداری گربه های عقیم شده در منزل راحت تر است و آنها تمایل کمتری برای بیرون رفتن از منزل دارند. از اینرو کمتر در معرض عوامل بیماری زا نظیر تخم انگل توکسوپلاسما گوندی قرار می گیرند.
کلام آخر
با توجه به توضیحات ارائه شده در پاسخ این پرسش که توکسوپلاسموز گربه چیست باید گفت که توکسوپلاسموز یک بیماری مشترک بین انسان و دام بوده و فقط گربه های درگیر این بیماری نمی شوند. همچنین شایع ترین راه انتقال آن تماس با گوشت آلوده و مصرف گوشت خام و نیم پخت است.
نقش گربه ها در انتقال این بیماری انگلی همانند دیگر موارد بوده و نمی توان گفت که توکسوپلاسموز فقط از طریق گربه ها منتقل می شود. از طرف دیگر فقط کسانی از طریق گربه ها درگیر این بیماری می شوند که با مدفوع حاوی تخم انگل توکسوپلاسما گوندی تماس پیدا کرده و سپس دست خود را قبل از شستشو و ضد عفونی کردن به دهان شان بزنند. و خلاصه کلام آنکه این بیماری با رعایت بهداشت به راحتی هم برای انسان ها و هم برای گربه ها قابل پیشگیری است.
